Hai vida despois da crise? Ou, máis exactamente, haberá mellor vida tras a crise e acabaremos convindo no ditame de que "non" hai mal que por ben non veña"?
O hiperindividualismo decae e ábrense paso modelos de relación cooperativa e transparente - Os valores están a cambiar
Todas as etapas nas que o sistema padeceu trastornos graves, os estragos transformáronse despois en reconstrucións e innovacións radiantes.
A diferenza agora é que as novas factorías poderían non ser capaces de absorber á gran masa de parados nin producir un estímulo económico suficiente para, a través dunha maior recadación, enxugar os déficits públicos.
A gran depresión de 1929 contou con dous factores para restablecer o equilibrio e potencialo: un foi o desenvolvemento espectacular da industria norteamericana. O outro factor, tráxico factor, foi a desaparición de 60 millóns de persoas do mercado de traballo, mortas na II Guerra Mundial.
A recuperación europea a través do Plan Marshall permitiu un salto na innovación industrial mediante fábricas de nova planta e a forte recuperación da actividade brindou unha alta achega de fondos ás Facendas que, co Estado de benestar socialdemócrata, procurou unha ampla protección social que deu orixe á formación dunha ampla clase media.
As circunstancias son agora demasiado diferentes para que a secuencia se repita pero, con todo, o fracaso que padeceu o sistema é de tal profundidade e de tan vasta extensión que a economía, a cultura e a existencia colectiva en xeral se ofrecen continuamente ao debate.
Para tratar precisamente destes temas a Fundación Banco Santander convocou o ciclo "O mundo que vén: as pegadas da crise" e no que participaron sociólogos, economistas e xornalistas, españois e estranxeiros. A cuestión central consistía en examinar, a partir dos signos xa presentes, que elementos puidesen flotar no futuro e sobre cuxa posible articulación podería estrearse unha nova orde do mundo."
Alí onde se presenta o perigo xorde a salvación" dicía Hölderling e, como é notorio, non faltan prognósticos que alentan sobre os horizontes máis saudables que emerxerán tras a hecatombe.
Case todos os participantes neste encontro, foron debullando as súas gotas de esperanza aínda que ás veces matizadas de amargura. Efectivamente, o máis visible desta encrucillada consistiu no retorno do Estado como asa decisiva contra o despeñamiento masivo.
Contra a abusiva tendencia de privatizacións dende os anos setenta volve a man do Goberno aínda que desgraciadamente -segundo Fernando Vallespín, catedrático de Ciencias Políticas da Universidade Autónoma de Madrid- non con tanta amplitude como sería desexable.
É dicir, a repetida invocación á necesidade dun Goberno mundial que sobrevoe os destinos do mundo global parece acharse aínda distante. "Lonxe de buscarse un "goberno global" como se apuntaba na primeira fase da globalización, volvemos máis ben ao esquema da "cooperación internacional" (entre Estados) e a "xeopolítica clásica". E así, o recurso aos Grupos G, acaban subordinando as organizacións internacionais aos ditados duns "poucos Estados". Non supón isto que os Estados emerxentes queden necesariamente excluídos das decisións pero, de momento, parece esvaecerse a idea dun goberno supranacional ao xeito en que o intentou a Unión Europea.
O outro apuntamento de Vallespín consiste na necesidade de resolver o problema político da distribución de rendas e do poder porque efectivamente todas as anteriores crises especulativas da historia contaron con este factor común: o acusado desequilibrio social nas vésperas do estalido dunha ou outra burbulla.
De aí dedúcese a desconfianza dos poucos na axitación dos moitos empobrecidos e a desconfianza dos moitos respecto ás manobras dos superricos. A desconfianza, en fin, que leva á bancarrota.
O futuro será máis estable e feliz cunha política redistributiva eficaz que rescate e promova o benestar dunha ampla clase media. Pero, á vez, unha acción redistributiva acorde coa visión dunha soa Humanidade intercomunicada e onde a visión da desigualdade, a inxustiza e a miseria se fai xa menos tolerable que nunca
É dicir, a repetida invocación á necesidade dun Goberno mundial que sobrevoe os destinos do mundo global parece acharse aínda distante. "Lonxe de buscarse un "goberno global" como se apuntaba na primeira fase da globalización, volvemos máis ben ao esquema da "cooperación internacional" (entre Estados) e a "xeopolítica clásica". E así, o recurso aos Grupos G, acaban subordinando as organizacións internacionais aos ditados duns "poucos Estados". Non supón isto que os Estados emerxentes queden necesariamente excluídos das decisións pero, de momento, parece esvaecerse a idea dun goberno supranacional ao xeito en que o intentou a Unión Europea.
O outro apuntamento de Vallespín consiste na necesidade de resolver o problema político da distribución de rendas e do poder porque efectivamente todas as anteriores crises especulativas da historia contaron con este factor común: o acusado desequilibrio social nas vésperas do estalido dunha ou outra burbulla.De aí dedúcese a desconfianza dos poucos na axitación dos moitos empobrecidos e a desconfianza dos moitos respecto ás manobras dos superricos. A desconfianza, en fin, que leva á bancarrota.
O futuro será máis estable e feliz cunha política redistributiva eficaz que rescate e promova o benestar dunha ampla clase media. Pero, á vez, unha acción redistributiva acorde coa visión dunha soa Humanidade intercomunicada e onde a visión da desigualdade, a inxustiza e a miseria se fai xa menos tolerable que nunca
Por engadido, segundo sostén Óscar Carpintero, profesor de Economía Aplicada na Universidade de Valladolid, "a partir dun determinado nivel de desenvolvemento material non existe xa correlación entre o sucesivo aumento do PIB e un benestar social maior posto que na maioría das persoas o benestar depende de factores psicolóxicos, posicións relativas ou elementos relacionais que non teñen doada tradución mercantil e monetaria".Un lema central sería pois "redistribución" e con iso unha explotación tamén máis racional dos recursos naturais. Como facer? "Isto esixirá tempo, recursos e esforzo durante a transición, pero seguramente menos recursos e esforzo que outras reconversións industriais que se acometeron no pasado e nas que talvez nos xogaramos menos como sociedade", afirma Carpintero
A extrema desigualdade quebra o sistema, pero tamén obstaculiza as chamadas á cooperación e a colaboración que son agora a base da innovación e o coñecemento a través das "fontes abertas" (open sources) na Rede e nos seus ámbitos.
Para o futuro, un ensino da crise vén a ser que nas accións globais ou gañamos todos ou todos perdemos. O win-win ou ganancia baseada no proveito das dúas partes que xa puxeron en marcha grandes empresas deber ser unha xeral actitude na próxima época.
Non só pois o paradigma económico necesita revisión no financeiro senón en todas as demais ordes supranacionais e empresariais. Así, no campo da xestión deben introducirse cambios capaces de superar as desconfianzas atávicas entre empregadores e empregados que limitan ás empresas de hoxe, sostén José Luis Marqués, presidente do Consello Social da Universidade de Zaragoza. Pero o mesmo liderado nas unidades produtivas haberá de ser menos xerárquico que flexible, menos autoritario dentro do equipo que o seu "animador".
Con iso a nova empresa impulsará relacións máis cooperadoras, transparentes e creativas e mellorará, en suma, os ambientes laborais para contribuír a desfacer a idea do traballo como castigo bíblico para reconstruílo como un quefacer inseparable do desenvolvemento persoal e profesional.
O contrato do porvir será -segundo Marqués- un compromiso recíproco no que se disipe a fronteira entre o empregador e o empregado e se poidan compartir non só os obxectivos e as preocupacións senón mesmo a propiedade. Como lograr esta meta? O empeño é espiñento pero a solución virá -segundo Marqués- da educación e a formación a todos os niveis, dende os colexios á Universidade, dende os medios sindicais aos patronais.
Pero e se non fose necesario tanto? E se resulta que esta Gran Crise non é outra cousa que unha focha cíclica máis e máis tarde todo volverá ser, máis ou menos, como antes? Pregúntase o sociólogo Salvador Giner Efectivamente, antes, en 1929, fíxose patente a necesidade de intervención estatal e esta lección quedou incorporada ao mundo económico moderno, ou posmoderno. Pero nin un paso máis. Ou ben os pasos terán que ver, como antano, coas innovacións tecnolóxicas que, neste caso, teñen, non obstante, un importante distintivo respecto ao pasado industrial.As novas tecnoloxías son, precisamente, da información e da comunicación e iso comporta dous efectos capitais. O primeiro radica en que, coincidindo co gran descrédito de todas as institucións, dende o poder xudicial ao Parlamento, dende os medios de comunicación á cultural, as redes sociais acoden ás orientacións boca a boca. Unha práctica que se dunha parte reduciu drasticamente o intermediario improdutivo e daniño, sexa político ou comercial, doutra parte substituíu a función do líder carismático e o seu poder piramidal, polo poder dos moitos e a súa forza horizontal, a "anarquía harmónica", que di Salvador Pániker. E todo isto xérase actualmente, en rede, en cooperación, en intercambio de informacións e suma de poderes.
Con moita frecuencia, esta nova sociedade que emerxe tras a crise e tivo as súas raíces nas vésperas, xúlgase negativamente. Xúlgase negativa e sumariamente porque os patróns de análise que se aplica aos cambios son patróns adquiridos antes (stock-knowledges), propios dun tempo anterior e en declive.
A idea de que os sagrados valores fundamentais de antes xa se perderon, que os líderes desapareceron e que as referencias se extravían, así como que os rapaces non len nin se sacrifican, pero beben do botellón e enfráscanse nos videoxogos, leva a diagnosticar o presente como un tempo de decadencia e, en consecuencia, só cabe a palinodia ou a nostalxia
De feito, as lamentacións que fonden por moitas partes e, especialmente, entre os maiores, son probablemente o efecto de calibrar cun sistema de pesos e medidas obsoleto unha realidade distinta. Unha realidade que, deste modo, sempre aparecerá aberrar ou caótica, incapaz, polo tanto, de proporcionar unha linguaxe eficiente para facerse entender, antes e despois da crise.
Di o mesmo Amin Maalof que "as perturbacións que sufrimos agora son efecto do esgotamento cultural e civilizatorio" "en que viviamos". Efectivamente. Pero se alguén necesitase máis explicacións académicas sobre o mundo que vén e "as pegadas da crise" Edgar Morin -segundo Michel Wieviorka- introduciu xa en 1984 unha ciencia, a crisología apoiada en dous factores cruciais.Un primeiro factor denomínase "revelador" e o outro "realizador". Polo primeiro asistimos a unha realidade que non coñeciamos previamente, polo segundo desencadéase "un movemento de forzas e non unicamente de descomposición, desorganización e destrución senón forzas de transformación que propician o momento decisivo para a innovación, a construción e as invencións,".
Precisamente dentro do reiterado canto melancólico dos que aman e exaltan sempre o pasado, algúns falan de cambios "frenéticos" (histéricos?, diabólicos?) rexistrados nos últimos lustros e, segundo Anxo Castiñeira do Departamento de Ciencias Sociais de ESADE, "cambios frenéticos" cara a un presente e un futuro hiperindividualista.Todo o contrario. O hiperindividualismo quedou atrás e o que prende agora é a xeración colaboradora, participativa presta para sumarse en equipo ou en xentío a calquera acción social valiosa.O futuro está na Rede. E a Rede deucase todo. Non hai coñecemento complexo sen a rede de redes, non hai superación do estadio en que se acha o mundo global sen a globalización das interconexións, non hai avance no coñecemento sen the wisdom of crowds, o saber da multitude.Todo aquel que traballa nas vangardas do progreso ten estas cousas ben aprendidas, asumidas da cabeza aos pés.
A postcrise, en suma, abre as portas a esta nova realidade interconectada, nin piramidal nin institucional. Unha realidade proteica que se beneficia e crece na copulación das súas diferenzas. A tradución, a interpretación, a mestura, a fusión, a integración, a cooperación son os termos do noso tempo.
Fonte: El País
No hay comentarios:
Publicar un comentario